عوارض شیمی درمانی سرطان سینه چیست؟ 20 عامل خطر + کاهش خطر

با تاثیرات قوی و تهاجمی داروهای شیمیایی بر سلول‌های سرطانی، ممکن است به سلول‌های سالم بدن نیز عوارض جانبی متعددی تحمیل شود. عوارض شیمی درمانی سرطان سینه از خفیف تا شدید مشاهده می‌شوند و با توجه به نوع داروها، دوز مصرف و وضعیت عمومی بدن فرد متغیر هستند. راهکارهایی وجود دارد که به مدیریت عوارض و تسریع بهبودی کمک می‌کنند و افراد باید همواره مطابق با تجویزات پزشک خود پیش بروند. آسیب‌های عصبی، خطر عفونت، مشکلات گوارشی، مشکلات قلبی، خطر ابتلا به سرطان‌های ثانویه و پوکی استخوان از خطراتی هستند که شما را به رعایت توصیه‌های پزشک بعد از شیمی‌درمانی وادار می‌کنند.

ما در این مقاله، بهترین مرکز درمان سرطان سینه را معرفی می‌کنیم. همچنین از عوارض خفیف تا خطرناک‌ترین مشکل شیمی‌درمانی سرطان سینه توضیح می‌دهیم و شما را از مکانسیم بروز آن‌ها آگاه می‌کنیم. راهکارهایی نیز ارائه می‌دهیم تا شما بتوانید خطرات را از خود دور نگه دارید.

رژیم‌های دارویی برای شیمی درمانی سرطان سینه

شیمی‌درمانی سرطان سینه به‌هدف کاهش اندازه تومورهای سرطانی و جلوگیری از پیشرفت سرطان، طراحی شده است و شامل رژیم‌های دارویی گوناگونی است که پزشکان متناسب با استیج یا مرحله سرطان روند درمان را پیش می‌گیرند. در این روش درمانی از داروهایی استفاده می‌شود که به‌طور سیستمیک در بدن عمل می‌کنند و مستقیماً سلول‌های سرطانی را مورد هدف قرار می‌دهند. با توجه به استیج سرطان سینه در فرد، پزشک احتمال دارد در کنار شیمی‌درمانی از درمان‌های مکمل مانند پرتودرمانی یا رادیوتراپی نیز استفاده کند. شیمی‌درمانی سرطان سینه به‌طور کلی در سه دسته تقسیم‌بندی می‌شود و هر دسته مختص به بیماران با استیج‌ها و پاتولوژی‌های مختلف است. در ادامه این سه دسته را به‌طور کامل توضیح می‌دهیم.

شیمی‌درمانی سرطان سینه پیش از جراحی (نئو-ادجوانت)

شیمی‌درمانی نئوادجوانت به‌عنوان یکی از رویکردهای درمانی مدیریت سرطان سینه، به‌منظور کاهش سایز تومورهای و تسهیل جراحی اصلی انجام می‌شود. در حقیقت، اصلی‌ترین هدف این نوع شیمی‌درمانی کوچک کردن سایز تومورها است؛ چرا که تنها با کوچک‌تر شدن آن‌ها امکان جراحی کم‌تهاجمی‌تر و حفظ بافت پستان وجود دارد. علاوه بر این، پزشک از این رویکرد شیمی‌درمانی گاهی به‌عنوان یک آزمایش استفاده می‌کند تا پاسخ تومورها را به درمان را بررسی کند. در صورت بروز مقاومت نسبت به داروهای شیمیایی، پزشک می‌تواند تغییرات لازم را در رژیم دارویی اعمال کند. همچنین تحقیقات نشان داده‌اند که با شیمی‌درمانی پیش از جراحی، خطر عود موضعی سرطان کاهش می‌یابد. البته همچنان در این روش احتمال عود منطقه‌ای سرطان وجود دارد.

شیمی‌درمانی سرطان سینه پس از جراحی (ادجوانت)

شیمی‌درمانی ادجوانت برای مبتلایان به سرطان سینه، به‌منظور حذف کامل تومور سرطانی بعد از جراحی انجام می‌شود. این نوع درمان، غالباً از بین بردن سلول‌های سرطانی بعد از جراحی و به حداقل رساندن خطر عود بیماری است. این نوع رویکرد درمانی، به‌صورت سیستمیک در بدن عمل می‌کند. پزشکان داروهایی را در رژیم دارویی شیمی‌درمانی ادجوانت قرار می‌دهد که از طریق جریان خون به سلول‌های سرطانی به سراسر بدن می‌رسند. این داروها سلول‌هایی که از تومورها جدا و آزاد شده‌اند را مورد هدف قرار می‌دهند و قصد از بین بردن آن‌ها را دارند.

شیمی‌درمانی برای سرطان پیشرفته و متاستاتیک

زمانی که سرطان سینه به استیج‌ها پیشرفته می‌رسد، فرد در معرض خطرات بیشتری قرار می‌گیرد که از متاستاز سرطان نشأت گرفته‌اند. روش شیمی‌درمانی برای سرطان متاستاتیک، شامل داروهای شیمیایی قوی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی و جلوگیری از رشد و گسترش آن‌ها است. داروهایی که برای درمان سرطان متاستاتیک به‌صورت خوراکی یا تزریقی وارد بدن می‌شوند، از طریق خون به تومورهای سرطانی و نواحی متاستاتیک می‌رسد؛ چرا که سلول‌های سرطانی نیز خود از طریق خود گسترش پیدا کرده‌اند و به متاستاز رسیده‌اند. هدف از این رویکرد درمانی، کنترل از رشد تومورها، کاهش سایز تومورها، تسکین علائم و افزایش شانس بقای مبتلایان است. شواهد نشان می‌دهند که افرادی که برای سرطان متاستاتیک تحت درمان داروهای شیمیایی قرار گرفته‌اند، مدت زمان بقای طولانی‌تری در ابتلا به استیج‌های پیشرفته داشتند.

خستگی مفرط؛ از عوارض شیمی درمانی سرطان سینه

شیمی‌درمانی و مصرف داروهای شیمیایی جهت کنترل تومورهای سرطان سینه، منجر به کاهش سطح گلبول‌های قرمز و سفید خون در نهایت کم‌خونی می‌شود که همین امر برای این‌که فرد احساس خستگی داشته باشد کافی است. علاوه بر این، فرد به‌دلیل اسهال و استفراغ آب زیادی از دست می‌دهد و کم‌آبی نیز در خستگی مفرط نقش دارد. بیماران باید در زمانی که تحت درمان هستند استراحت مطلق داشته باشند و از فعالیت‌های بدنی زیاد پرهیز کند تا بدن فرصت بازیابی انرژی را داشته باشد.

شیمی‌درمانی منجر به تغییرات هورمونی نیز می‌شود. با داروهای شیمیایی سطح هورمون‌ها و پروتئین‌ها تغییر پیدا می‌کند. علاوه بر این، با شیمی‌درمانی ممکن است مواد سمی در بدن تولید شوند که عملکرد سلول‌ها را مختل می‌کنند و باعث احساس خستگی زیاد می‌شوند. این نوع درمان، به بافت‌ها آسیب‌هایی می‌رسانند که باید سریعاً برای ترمیم آن‌ها انرژی جمع‌آوری شود و این امر نیز در خستگی این افراد نقش دارد.­ همچنین تشخیص سرطان و فشارهای روانی، به خودی خود، توجیهی بر احساس خستگی بیماران است.

شیمی‌درمانی سرطان سینه چه‌طور باعث تهوع و استفراغ می‌شود؟

شیمی‌درمانی با تحریک مرکز استفراغ در مغز، سیگنال‌هایی به این مرکز ارسال می‌کنند که منجر به بروز علائم تهوع و استفراغ می‌شوند. همچنین با فعال شدن گیرنده‌های شیمیایی در خون، احساس تهوع در فرد ایجاد می‌شود. عوامل حسی و روانی مانند بوییدن و مشاهده موارد مرتبط به درمان، مانند تجهیزات پزشکی و داروها، نیز می‌توانند منجر به ترس و اضطرابی شود که تهوع و استفراغ را در پی دارد. علاوه بر این، با تحریکات فیزیکی که از اعضای سیستم گوارش مانند مری و معده نشأت گرفته‌اند نیز می‌تواند تهوع و استفراغ را در بیمار پیش‌بینی کرد. این تحریکات می‌توانند یا عوارض جانبی داروها و یا تاثیر مستقیم داروها باشند.

حالت حاد تهوع کمتر بعد از 24 ساعت پس از شیمی‌درمانی بروز می‌کند. حالت تاخیری آن بیش از 24 ساعت بعد از درمان رخ می‌دهد. حالت‌ انتظاری نیز زمانی رخ می‌دهد که فرد چندین با تحت شیمی‌درمانی گرفته است و به‌صورت مداوم به تهوع دچار است. علاوه بر این‌ها، حالت مزمن تهوع و استفراغ تنها در افرد مبتلا به سرطان پیشرفته دیده می‌شود. با تجویز داروهای ضدتهوع مانند اندانسترون قبل و بعد از هر دوز شیمی‌درمانی می‌توان از تهوع و استفراغ جلوگیری کرد و احتمال بروز آن را کاهش داد.

آیا شیمی‌درمانی سرطان سینه باعث تغییرات ناخن می‌شود؟

تاثیرات داروهای شیمیایی سرطان سینه به‌دلیل اثرات سیستمیک خود بر سلول‌های در حال تقسیم بدن، از جمله سلول‌های ناخن‌های دست و پا، تاثیر می‌گذارند. برای مثال، داروهای شیمیایی می‌توانند باعث تغییر رنگ ناخن‌ها شوند؛ به‌طوری که ممکن است ناخن‌ها به رنگ‌های سیاه، قهوه‌ای، آبی یا سبز تغییر رنگ می‌دهند. البته این تغییرات اغلب موقتی هستند.

علاوه بر این‌ها، ناخن‌ها ممکن است پس از شیمی‌درمانی خشک و شکننده شوند یا به‌راحتی ترک بخورند. احتمال جدا شدن ناخن نیز وجود دارد که این وضعیت‌ به‌ویژه در اثر داروهایی که شامل تاکسان‌ها هستند شایع هستند. اختلال‌هایی که این داروها در سلول‌های ناخن ایجاد می‌کنند، می‌توانند باعث کاهش سرعت رشد ناخن‌ها شود که این امر نیز موقتی است. در تغییرات ظاهری ناخن، احتمال ایجاد برجستگی و خطوط روی ناخن وجود دارد که نشان‌دهنده آسیب‌های ساختاری به ناخن است. همچنین در طول شیمی‌درمانی، بدن ممکن است در معرض عفونت قرار می‌گیرد و عفونت‌های زیر ناخن می‌توانند به قرمزی، تورم و درد منتهی شوند که به درمان فوری نیاز دارد.

مشکلات باروری

داروهای شیمیایی به‌منظور کشتن سلول‌های سرطانی می‌تواند سلول‌های تخمدان را که مسئول تولید تخمک هستند را تحت تاثیر قرار بدهند و به آن‌ها آسیب برسانند. به‌ویژه داروهایی مانند سیکلوفسفامید و دوکسوروبیست خطر ناباروری را در مبتلایان به سرطان سینه افزایش می‌دهد. علاوه بر این، داروهای منجر به تغییرات هورمونی می‌شود که کاهش هورمون استروژن را در پی دارد. وجود این هورمون برای آزادسازی تخمک‌ها و آماده‌سازی رحم ضروری است و کاهش آن به اختلال در چرخه قاعدگی و حتی یائسگی زودرس و در نهایت مشکلات باروری منجر می‌شود. همچنین در این امر، سن بیمار نیز نقش دارد. زنان بالا 35 سال یا زنانی که سابقه اختلال قاعدگی دارند، بیشتر در معرض یائسگی دائمی ناشی از شیمی‌درمانی قرار دارند.­

مشکلات کلیوی، قلبی، ریوی و مثانه

عوارض شیمی درمانی سرطان سینه می‌تواند اندام‌های حیاتی را نیز تحت تاثیر قرار دهد و در عملکرد آن‌ها اختلال ایجاد کند. برای مثال، اندام‌هایی همچون کلیه‌ها، ریه‌ها، قلب و مثانه در معرض اختلالاتی قرار دارند که ناشی از مصرف داروهای شیمیایی سرطان سینه هستند. در ادامه عوارض احتمالی شیمی‌درمانی بر هر کدام از این اندام‌ها را توضیح می‌دهیم.

عوارض کلیوی

آسیب‌هایی که شیمی‌درمانی به سلول‌های کلیه وارد می‌کند، به‌دلیل اثرات سمی مستقیم داروها است یا به‌دلیل کاهش جریان خون به کلیه‌ها. این مشکلات کم‌آبی بدن را در پی دارد که می‌تواند به نارسایی کلیوی نیز منجر شود. این آسیب‌ها می‌توانند به‌حدی برسد که به دیالیز نیاز باشد.

عوارض قلبی

برخی از داروهای شیمی‌درمانی سرطان سینه ممکن است خطرات مشکلات قلبی را افزایش دهند و این یکی از خطرناک‌تربن عوارض شیمی درمانی سرطان سینه است. برخی داروها با آسیب به عضلات قلب، مبتلایان را در معرض برخی بیماری‌های قلبی قرار می‌دهند. برای مثال، این داروها می‌توانند در ریتم قلب و پمپاژ خون اختلال ایجاد کنند و فرد به آریتمی قلبی مبتلا می‌شود. همچنین، در افرادی که به بیماری‌های قلبی زمینه‌ای مبتلا هستند، خطرات و عوارض قلبی این داروها می‌توانند شدیدتر باشند.

عوارض ریوی

برخی از داروهای شیمی‌درمانی به ریه‌ها آسیب می‌رسانند و از این طریق منجر به مشکلات تنفسی می‌شوند. این مشکلات می‌توانند از التهاب ریه‌ها یا آسیب‌دیدگی بافت ریه‌ها نشأت گرفته باشد. به همین دلیل است که برخی افرادی که تحت شیمی‌درمانی هستند، تنگی نفس و سرفه‌های ممتد را تجربه می‌کنند. بنابراین در صورت تنگی نفس و سرفه‌های ممتد، به پزشک خود مراجعه کنید. پزشکان برای رفع اختلالات تنفسی و توقف سرفه‌ها چاره‌ای می‌اندیشند و داروهای جدیدی تجویز می‌کنند.

عوارض مثانه

شیمی‌درمانی بر عملکرد مثانه نیز تاثیر می‌گذارد. برخی از این داروها باعث ملتهب شدن مثانه و عفونت‌های ادراری می‌شوند. این عوارض شیمی‌درمانی معمولاً با درد هنگام ادرار و یا نیاز مکرر به ادرار کردن همراه است.

چرا شیمی درمانی سرطان سینه چطور باعث راش پوستی می‌شود؟

از عوارض شیمی‌درمانی سرطان سینه، می‌توان به آسیب رسانده به سلول‌های سالم پوست اشاره کرد. سلول‌های اپیدرم که در لایه بیرونی پوست قرار در بر اثر داروهای شیمیایی، ممکن است به راش پوستی دچار شوند. علاوه بر این، واکنش‌های آلرژیک پوست نیز در این امر نقش دارند. برخی بیماران به داروهای شیمیایی حساسیت دارند و در صورت مصرف، خارش و راش‌های پوستی را تجربه می‌کنند. به‌عنوان مثال، سندرم پالمار-پلانتار از عوارض شایع شیمی‌درمانی سرطان سینه است که علائم آلرژیک آن اغلب در کف دست‌ها و پاها نمایان می‌شوند.

این واکنش‌‌های آلرژیک معمولاً به‌دلیل حساسیت فرد به ترکیبات خاص دارویی ایجاد می‌شوند. همچنین شیمی‌درمانی سیستم ایمنی بدن را تضعیف می‌کند و باعث می‌شود که پوست بیش از پیش در معرض خطر عفونت، التهاب، خارش، زخم و … قرار بگیرد. شرایط محیطی مانند خشکی هوا و استفاده از محصولات مراقبتی نامناسب، نیز در شدت راش‌های پوستی تاثیرگذار هستند. بنابراین مبتلایان باید به‌دقت از این محصولات استفاده کنند تا از این مشکلات پوستی جلوگیری شود.

مشکلات محل تزریق داروی شیمی‌درمانی

علاوه بر عوارضی که به‌دلیل آسیب‌دیدگی بافت‌های سالم بدن بر اثر داروهای شیمیایی خوراکی ایجاد می‌شوند، افرادی که به‌صورت تزریق این داروها را دریافت کرده‌اند، در معرض مشکلاتی هستند که در محل تزریق رخ می‌دهند. داروهایی که به‌صورت تزریق وارد بدن می‌شوند می‌توانند باعث تحریک بافت‌های اطراف شوند و به رگ‌های خونی آسیب برسانند. بنابراین ممکن است این افراد دچار تورم و قرمزی در محل تزریق شوند. باید گفت که نحوه تزریق در احتمال بروز این عوارض بسیار تاثیرگذار است. اگر تزریق به‌درستی انجام نشود، ممکن است که داروها به بافت‌های غیرسرطانی منتقل شوند و باعث عوارض جدی‌تر مانند آسیب‌دیدگی بافت‌هاب نرم و عفونت شوند.

همچنین دریافت تزریقی دارو، فرد را در معرض واکنش‌های آلرژیک بیشتری قرار می‌دهد. برای مثال برخی بیماران ممکن است بیشتر مستعد ابتلا به عوارض موضعی مانند حساسیت پوستی باشند. باید به این موضوع اشاره کرد که شیمی‌درمانی در دوره‌های زمانی مشخص انجام می‌شود و دریافت مکرر داروها فشار بیشتری به محل تزریق وارد می‌کند و احتمال بروز عوارض شدیدتر را افزایش می‌دهد.

آیا شیمی‌درمانی سرطان سینه باعث درد می‌شود؟

از عوارض شایع شیمی‌درمانی می‌توان به نوروپاتی محیطی اشاره کرد. این حالت می‌تواند منجر به خواب‌رفتگی، سوزن سوزن شدن و دردهای خفیف در دست‌ها و پاها شود. همچنین برخی از افراد ممکن است دردهای عضلانی و مفصلی را تجربه کنند که ناشی از واکنش بدن به داروهای شیمیایی است. علاوه بر این، احتمال احساس درد در ناحیه تومور وجود دارد. در برخی موارد فشاری که داروها بر تومور وارد می‌کند، بافت‌های اطراف نیز تحت شعاع قرار می‌دهد و باعث ایجاد درد می‌شود. افراد معمولاً بعد از شیمی‌درمانی در دست‌ها و پاها، ناحیه تومور و عضلات و مفاصل درد احساس می‌کنند. مدیریت درد ناشی از شیمی‌درمانی نیز معمولاً به مشاوره با پزشک نیاز دارد تا داروهایی مختص به رفع درد تجویز شود. بسیار مهم است که در این زمان به‌صورت خودسرانه دارو مصرف نکنید؛ چرا که احتمال تداخل دارویی و عوارض شدیدتر فراوان است.

یبوست؛ از شایع‌ترین عوارض شیمی درمانی سرطان سینه

شیمی‌درمانی به‌دلایل مختلفی بر دچار شدن افراد به یبوست نقش دارد. برای مثال، این داروها همان‌طور که گفته شد، می‌توانند به سلول‌های پوشاننده روده آسیب برسانند و همین برای اختلال در عملکرد روده و ابتلا به یبوست کافی است. همچنین، بیماران به‌دلیل تهوع و استفراغ، تغییراتی در رژیم غذایی خود ایجاد می‌کنند و به‌دلیل کاهش اشتها، مصرف غذاهای حاوی فیبر و مواد معدنی و مغذی را کاهش می‌دهند. این تغییرات نیز در کاهش حرکات روده و ابتلا به یبوست نقش دارند. علاوه بر این، برای مدیریت سایر عوارض شیمی‌درمانی، اغلب افراد داروهایی را مصرف می‌کنند که یبوست یکی از اصلی‌ترین عوارض آن‌ها اتس. این داروها شامل مسکن‌ها و برخی از داروهای ضدتهوع هستند. شما می‌توانید با استفاده از ملین‌ها تحت نظر پزشک، فعالیت بدنی، نوشیدن مایعات کافی و افزایش مصرف فیبر از ابتلا به یبوست جلوگیری کنید.

زخم شدن دهان و گلو

داروهای شیمیایی به‌طور خاص بین سلول‌های سرطانی و همچنین سلول‌های طبیعی و سالم بدن تقسیم می‌شوند و بر تمام بدن تاثیراتی را می‌گذارند. زخم شدن دهان و گلو که ناشی از آسیب‌دیدگی بافت‌های مخاطی دهان و گلو است، یکی دیگر از این تاثیرات می‌باشد. همچنین شیمی‌درمانی با کاهش تعداد گلبول‌های سفید منجر به تضعیف سیستم ایمنی می‌شود و خطر عفونت‌های دهانی را افزایش می‌دهد. خشکی و التهاب نیز از عوارض شیمی‌درمانی است و می‌تواند باعث زخم دهان و گلو شود.

نوروپاتی یا آسیب عصبی

شیمی‌درمانی بر سلول‌های عصبی تاثیر می‌گذارد و منجر به آسیب‌هایی می‌شود که نتیجه آن‌ها نوروپاتی عصبی است. برخی از داروهای شیمی‌درمانی، به‌ویژه Taxol و Adriamycin خطر نوروپاتی را در پی دارند. این داروها با ایجاد اختلال در عملکرد طبیعی اعصاب، علائم نوروپاتی مانند درد، بی‌حسی و ضعف عضلانی را بروز می‌دهند. همچنین مکانیسم‌های بیوشیمیایی که باعث ایجاد استرس اکسیداتیو در سلول‌ها می‌شوند، می‌تواند آسیب‌دیدگی غلاف میلین اعصاب را در پی داشته باشد. البته این مشکل، پس از مدتی از درمان رفع می‌شود و دائمی نیست.

شیمی درمانی سرطان سینه چطور باعث عفونت می‌شود؟

با کاهش گلبول‌های سفید که ناشی از شیمی‌درمانی است، وضعیتی به‌نام نوتروپنی که همان کاهش تعداد نوتروفیل‌ها است، مستعد است. کاهش تعداد نوتروفیل‌ها فرد را به ابتلا به عفونت‌های مختلف مستعد می‌کند. معمولاً، گلبول‌های سفید در دو هفته پس از شروع شیمی‌درمانی به کم‌ترین تعداد خود می‌رسند. بنابراین در این زمان فرد بیشتر در معرض دچار شدن به عفونت‌های مختلف قرار دارد. علاوه بر این، شیمی‌درمانی به بافت‌های سالم بدن آسیب می‌رساند و با ایجاد زخم و آسیب پوستی، منجر به افزایش خطر نفوذ باکتری‌ها و ویروس‌های عفونی می‌شود.

خونریزی یا کبودی پوستی

آسیب‌هایی که شیمی‌درمانی به سلول‌های سالم بدن وارد می‌کند، شامل سلول‌های مغز استخوان نیز می‌شود. مغز استخوان مسئولیت تولید گلبول‌های قرمز و پلاکت خون را برعهده دارد. با آسیب‌دیدگی مغز استخوان، تولید پلاکت کاهش می‌یابد و این امر موجب به افزایش احتمال خونریزی و کبودی می‌شود. علاوه بر این، ضعف سیستم ایمنی بدن که ناشی از شیمی‌درمانی است، می‌تواند فرد را در معرض خونریزی‌های غیرعادی و بی‌دلیل قرار دهد. آسیب‌دیدگی بافت‌های پوستی نیز دلیل دیگری بر خونریزی و کبودی بعد از شروع شیمی‌درمانی است. پزشکان معمولاً پیش از شروع رژیم‌های دارویی، آزمایشات خون را به‌طور منظم تجویز می‌کنند تا وضعیت سلول‌های خونی را تشخیص دهید و متناسب با این وضعیت، داروها را تجویز کند.

لخته شدن خون ناشی از شیمی‌درمانی

همان‌طور که گفته شد، شیمی‌درمانی سرطان سینه بر تولید و عملکرد سلول‌های خونی تاثیر می‌گذارد و همین امر می‌تواند زمینه‌ای برای ایجاد اختلال در لخته شدن خون شود. شیمی‌درمانی با فعال‌سازی سیستم انعقادی، به افزایش خطر ترومبوآمبولی کمک می‌کند. البته این مشکل بیشتر در افرادی دیده می‌شود که استیج سرطان در مرحله متاستاتیک قرار دارد. کاهش تعداد پلاکت‌ها علاوه بر افزایش خطر خونریزی، احتمال لخته شدن خون را نیز بیشتر می‌کند. لخته شدن خون، می‌تواند مشکل خطرناک آمبولی ریه را در پی داشته باشد که در آن وضعیت بخشی از لخته خون به ریه‌ها منتقل می‌شود. بنابراین می‌توان گفت که شیمی‌درمانی خطر آمبولی ریه را نیز در پی دارد.

مغز شیمیایی چیست؟ تغییرات شناختی مغز ناشی از شیمی‌درمانی

عملکرد شناختی افرادی که تحت درمان داروهای شیمیایی سرطان سینه قرار دارند، تحت تاثیر عوامل مختلفی است. این افراد ممکن است دچار اختلالاتی در حافظه و تمرکز شوند. این وضعیت به‌عنوان مغز شیمیایی معروف است. علاوه بر این، تحقیقات نشان می‌دهند که افرادی که به وضعیت مغز شیمیایی دچار هستند، حتی پس از گذشت چند سال از شروع و پایان درمان، نمی‌توانند مانند سابق تمرکز خود را معطوف کنند. در حقیقت، این امر نشان‌دهنده غیرفعال بودن بخش‌های زیادی از مغز است. این وضعیت می‌تواند باعث سردرگمی افراد شود و تاثیرات شدیدتری بر حافظه داشته باشد.

ریزش مو

داروهای شیمی‌درمانی سرطان سینه قادر نیستند که سلول‌های سرطانی را از سلول‌های سالم تمیز دهند و می‌توانند به سلول‌های مو نیز آسیب برسانند. این داروها همچنین می‌توانند DNA و RNA  را نیز تحت تاثیر قرار دهند و منجر به توقف رشد مو شوند. موها در زمان‌های مشخص در فازهای مشخص از روند رشد خود قرار دارند. شیمی‌درمانی می‌تواند باعث شود که این روند به‌کل مختل و متوقف شود. البته این امر به نوع و دوز دارو بستگی دارد. برخی داروها ممکن است کمتر از سایر داروها باعث ریزش مو شوند. علاوه بر این، عوامل روانی در زمان درمان نیز در ضعیف شدن فولیکول‌های مو تاثیرگذار هستند و در ریزش مو نقش دارند. معمولاً پیش‌بینی می‌شود که ریزش مو حدود 1 تا 2 هفته بعد از شروع درمان آغاز شود. البته معمولاً بعد از پایان درمان و از بین رفتن تاثیرات داروها موها دوباره رشد خود را آغاز می‌کنند.

بی‌اشتهایی ناشی از شیمی‌درمانی سرطان سینه

با شیمی‌درمانی احتمال آسیب‌دیدگی سلول‌های دستگاه گوارش وجود دارد که منجر به التهاب گوارشی، زخم شدن دهان و تغییر در حس بویایی و چشایی می‌شود. شیمی‌درمانی از این طریق می‌تواند اشتهای فرد را کاهش دهد. علاوه بر این، با آسیب‌دیدگی سیستم عصبی و مرکز کنترل اشتها در مغز، احساس گرسنگی در فرد کاهش پیدا می‌کند و ممکن است که فرد با معده خالی نیز احساس گرسنگی نکند. عوامل روانی و هورمونی نیز در این امر نقش دارند. برای مثال حدود 50 درصد افرادی که به سرطان مبتلا هستند، به اضطراب یا افسردگی خفیف یا شدید مبتلا می‌شوند. تغییرات هورمونی ناشی از شیمی‌درمانی سرطان سینه نیز اشتهای فرد را دستخوش تغییر کند و در نهایت منجر به کاهش وزن و لاغری فرد شود.

شیمی درمانی سرطان سینه چطور باعث اسهال می شود؟

آسیب‌دیدگی سلول‌های روده از عوارض شیمی درمانی سرطان سینه است. این امر موجب به جذب مایعات و افزایش احتمال دچار شدن به اسهال را در پی دارد. همچنین با تغییر در میکروبیوم روده تعادل باکتری‌های مفید مختل می‌شود. برخی از داروها نیز می‌توانند مستقیماً منجر به اسهال شوند. همچنین عفونت‌هایی که ناشی از کاهش گلبول‌های سفید خون ایجاد شده‌اند نیز در دچار شدن به اسهال نقش دارند. مصرف مکمل‌های غذایی که حاوی مقدار زیادی از ویتامین‌ها، مواد معدنی یا الکترولیت‌ها هستند نیز در بروز اسهال نقش دارند.

اختلالات زندگی زناشویی

فردی که به سرطان سینه مبتلا است و تحت تاثیر داروهای قوی شیمیایی قرار دارد، طبیعتاً مقدار زیادی از میل جنسی خود را از دست می‌دهد و این امر می‌تواند ناشی از عدم اعتمادبه‌نفس، تهوع، خستگی مفرط، کاهش وزن، ضعف شدید و … باشد.

علاوه بر این، مسئله مهمی که وجود دارد، سرطان سینه و درمان شیمیایی، باعث می‌شود که زوجین مجبور باشند در وضعیت جدید و تحمیلی قرار بگیرند. برای مثال، اگر یکی از زوجین تحت درمان شیمی‌درمانی سرطان سینه قرار دارد، دیگری به مراقبت از او می‌پردازد و این تغییرات می‌توانند فشار زیادی را به رابطه وارد کنند. استرس ناشی از درمان و ابتلا به سرطان نیز در این مسئله نقش دارد و باعث می‌شود که فرد نتواند با شریک جنسی خود، آن‌طور که پیش از ابتلا به سرطان رفتار می‌کرده، رفتار کند. در این دوران سخت، درک کردن دیگری بهترین راه جلوگیری از اختلالات زناشویی است.

گیجی و منگی؛ از عوارض شیمی درمانی در سرطان سینه

با تاثیرات مخرب داروها به سلول‌های مغزی، کاهش تعداد گلبول‌های قرمز، تغییرات هورمونی، تهوع، مشکلات خواب و … احتمال این وجود دارد که مبتلایان تحت درمان داروهای شیمیایی، در بیشتر مواقع روز احساس گیجی و خستگی داشته باشند.

شیمی‌درمانی سرطان سینه چگونه باعث مشکلات شنوایی می‌شود؟

داروهای شیمی‌درمانی، مخصوصاً آن‌ها که بر پایه پلاتین طراحی شده‌اند، می‌توانند سلول‎های مویی گوش داخلی را تحت تاثیر قرار دهند و به آن‌ها آسیب بزنند. این آسیب نیز ضعف شنوایی و کم‌شنوایی دائمی را در پی خواهد داشت و امکان دارد که افراد مدام در گوش خود صدای زنگ‌ و بیب بشنوند. داروهای شیمیایی ممکن است که به‌راحتی وارد گوش داخلی شوند و در آن‌جا جمع شوند و در نهایت به سلول‌های مویی آسیب برسانند.

اختلالات عصبی عضلانی

با شیمی‌درمانی سرطان سینه احتمال تخریب سلول‌های عصبی فراوان است. اختلالات عصبی و ضعف عضلانی می‌توانند نتیجه مستقیم مصرف داروهای شیمیایی درمان سرطان سینه باشند. شیمی‌درمانی متابولیسم سلول‌ها را مختل می‌کند و به‌عنوان مثال می‌تواند با کاهش سطح ویتامین‌ها و مواد معدنی لازم، عملکرد صحیح عصب‌ها و عضلات را مختل کند. علاوه بر این التهاب ناشی از شیمی‌درمانی، مستقیماً اعصاب و عضلات را تحت تاثیر قرار می‌دهند و منجر به درد و ضعف عضلانی می‌شود.

راهکارهای خانگی برای کاهش عوارض شیمی درمانی

اول از هر چیزی، شما باید برای جلوگیری از تشدید عوارض، از فعالیت‌های بدنی سنگین اجتناب کنید و انرژی خود را برای کارهای ضروری ذخیره کنید. بدن شما راه سختی را در برابر سلول‌های سرطانی و عوارض شیمی‌درمانی در پیش دارد و شما باید فقط و فقط به‌فکر تقویت آن باشید. در ادامه برخی از باید و نبایدها را گوشزد می‌کنیم:

• مصرف میوه‌ها و سبزیجات که به‌ویژه به‌رنگ نارنجی، قرمز و زرد هستند
• رعایت بهداشت فردی و مراجعه به پزشک در صورت مشاهده هر علامت غیرعادی
• مصرف داروهای محافظتی برای تقویت سیستم ایمنی
• ورزش ملایم مانند پیاده‌روی و یوگا که سطح انرژی را افزایش می‌دهند
• مصرف دمنوش زنجبیل با ریشه خشک‌شده می‌تواند باعث کاهش تنوع شود
• عدم مصرف غذاهای بودار و پرادویه
• مصرف زیاد مایعات
• برای جلوگیری از ریزش مو می‌توانید از کلاه‌های سردکننده استفاده کنید
• از رنگ کردن موها و استفاده از وسایلی مانند اتو مو خودداری کنید
• برای شست‌وشوی دهان و جلوگیری از زخم‌های دهانی از محلول آب و جوش شیرین استفاده کنید
• از مسواک نرم استفاده کنید
• به خواب کافی و استراحت خود اهمیت بدهید
• از تفریح‌های سالم خود غافل نمانید و خود را سرگرم و فعال نگه دارید

چه افرادی بیشتر در معرض خطرات عوارض شیمی‌درمانی قرار دارند؟

چه عواملی در افزایش خطر دچار شدن به عوارض خطرناک شیمی‌درمانی سرطان سینه نقش دارند؟ این سوالی است که مبتلایان زیادی پرسیده‌اند. در ادامه توضیح می‌دهیم که کدام عوامل خطر عوارض را افزایش می‌دهند:

• سن: بیماران مسن‌تر معمولاً بیشتر در معرض ابتلا به عوارض شیمی‌درمانی قرار دارند.
• جنسیت: برخی از داروهای شیمی‌درمانی تاثیرات متفاوتی در زنان و مردان دارند. برای مثال، ممکن است اختلالات هورمونی در زنان بیشتر باشد.
• میزان سلامتی پیش از ابتلا: افرادی که پیش از درمان به بیماری‌های قلبی، دیابت، بیماری‌های کلیوی و … مبتلا بوده‌اند، بیشتر در معرض این عوارض قرار دارند.
• نوع و دوز داروها: برخی داروها به‌طور خاص می‌توانند سیستم ایمنی بدن را تضعیف کنند و خطر ابتلا به عفونت را افزایش دهند. با افزایش دوز داروها این خطر نیز افزایش می‌یابد.
• پاسخ ژنتیکی فرد: استعداد ژنتیکی می‌تواند نقش بسیار مهمی در افزایش احتمال بروز عوارض شیمی‌درماین سرطان سینه داشته باشد.
• مدت زمان درمان: افرادی که دوره‌های طولانی‌تری تحت درمان شیمی‌درمانی هستند، ممکن است با عوارض بلندمدت و خطرناک‌تری مانند آسیب‌های قلبی و عصبی مواجه شوند.

سخن پایانی

عوارض شیمی درمانی سرطان سینه بسیار متنوع و گوناگون است. داروهای شیمیایی برای درمان سرطان سینه، یا به‌صورت خوراکی و یا به‌صورت تزریقی وارد بدن می‌شوند. مسئولیت این داروها در بدن، نابودی مستقیم سلول‌های سرطانی است. با این حال، این داروها نمی‌توانند فرق بین سلول‌های سرطانی و سلول‌های طبیعی بدن را تشخیص دهند و ممکن است که با آسیب رساندن به سلول‌‎های سراسر بدن، عوارض خفیف یا حادی را در پی داشته باشند. برای مثال از این عوارض می‌توان به مشکلات قلبی، مشکلات کلیوی، ریزش مو، مشکلات مثانه، اختلالات هورمونی، کاهش اشتها، یبوست، اسهال، نوروپاتی عصبی، تهوع و … اشاره کرد.

ما در کلینیک درمان سرطان سینه به بهترین و باتجربه‌ترین پزشکان در زمینه درمان سرطان سینه مجهز هستیم و در تمام مراحل درمان در کنار شما هستیم. پزشکان ما مطابق با به‌روزترین تغییرات در دنیای پزشکی، بهترین توصیه‌ها را به شما خواهند کرد تا عوارض شیمی‌درمانی و پرتودرمانی و سایر روش‌های درمانی به حداقل برسد.