استروژن در کنار پروژسترون، دو هورمون اصلی جنسی زنانه است و تاثیرات بسیار گسترده‌ای در رشد استخوان‌ها و عضلات و در تولید مثل دارند. استروژن که در غدد جنسی تولید می‌شوند، می‌توانند در ایجاد سلولهای سرطانی سینه نیز نقش داشته باشند. استروژن و سرطان سینه، دو واژه‌ای هستند که در مرکز درمان سرطان سینه بسیار شنیده می‌شوند. گفته می‌شود که حدود 80 درصد سرطان‌های سینه در واکنش به هورمون استروژن رشد می‌کنند. این سرطان، دومین علت مرگ ناشی از سرطان در زنان است و برای افزایش شانس بقا، معاینات منظم و خودآزمایی سرطان سینه برای زنان اهمیت زیادی دارند.
ما در این مقاله، شما را در مسیری قرار می‌دهیم که در کلینیک‌های درمانی سرطان سینه، بتوانید از ابتلا به این سرطان پیشگیری کنید و در صورت ابتلا، سریعاً آن را تشخیص دهید و به‌سرعت برای دستیابی به سلامت حداکثری به درمان تخصصی و موثر اقدام کنید.
فهرست مطالب
- نقش استروژن در رشد و پیشرفت سرطان سینه
- تاثیرات درمان هورمونی در استروژن و سرطان سینه: مزایا و خطرات
- درمان‌های مناسب برای کاهش استروژن در مدیریت سرطان پستان
- نقش گیرنده‌های استروژن در تشخیص و درمان سرطان سینه
- هورمون‌درمانی برای سرطان سینه در چه زمانی موثر است؟
- تفاوت‌های سرطان سینه گیرنده مثبت و منفی نسبت به استروژن
- تأثیر فیتواستروژن بر سرطان سینه: مفید یا مضر؟
- پیشگیری از ابتلا سرطان سینه و کاهش مواجهه با استروژن‌های محیطی
- سوالات متداول
- سخن پایانی
نقش استروژن در رشد و پیشرفت سرطان سینه
در اصل، وظیفه اصلی هورمون استروژن، نگهداری و رشد خصوصیات جنسی و رشد استخوان‌ها است. با این حال، در برخی مواقع، با ایجاد برخی اختلالات این احتمال وجود دارد که این هورمون، به‌عنوان عامل اصلی رشد سرطان‌های پستان عمل کند. این سلولهای سرطانی در حقیقت، به استروژن حساسیت نشان می‌دهند و به‌شکلی واکنش نشان می‌دهند که رشد و پیشرفت سلولهای سرطانی را در پی دارد.
استروژن و سرطان سینه ارتباطات زیادی با یکدیگر دارند. همان‌طور که گفته شد، حدود 80 درصد سرطان‌های سینه، به‌دلیل پاسخ به هورمون استروژن فرد را مبتلا می‌کنند و به آن‌ها سرطان نوع ER گفته می‌شود. این سلولهای سرطانی در بافت‌های سینه، دارای گیرنده‌های هورمونی هستند و با اتصال به هورمون‌های جنسی فعال می‌شوند. گیرنده‌های فعال‌شده نیز در بیان ژن‌های خالص تغییراتی ایجاد می‌کنند که منجر به تحریک سلول و رشد آن می‌شود. بنابراین، می‌توان گفت که افزایش مقدار استروژن در خون، با افزایش خطر ابتلا به سرطان سینه در زنان، مخصوصاً پس از یائسگی، مرتبط است. با تولید هورمون استروژن، تقسیم سلولی افزایش می‌یابد و زمینه برای بروز هر گونه ناهنجاری سلولی و رشد سرطان مهیا می‌شود. در ادامه می‌نویسیم که چه مواردی در ایجاد سطح استروژن بالا و عامل سرطان سینه نقش دارند:
- چاقی و اضافه وزن
- درمان جایگزینی هورمونی در دوران یائسگی
- عدم تحرک
- مصرف بی‌رویه الکل
- شروع قاعدگی در سنین پایین
- عدم باروری یا باروری دیرهنگام در سنین بالا
- مقاومت به انسولین
- سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS)
- فیبروئید رحم
- آندومتریوز
تاثیرات درمان هورمونی در استروژن و سرطان سینه: مزایا و خطرات
یکی از راه‌های متوقف کردن رشد سرطان‌ها، جلوگیری از اتصال هورمون‌های گیرنده‌های سلولهای سرطانی است که به در نهایت به کاهش تولید هورمون استروژن منجر می‌شود. این روش درمانی، غالباً در مواقعی مورد استفاده قرار می‌گیرد که سلولهای سرطانی در سینه، دارای گیرنده‌های هورمون‌های استروژن و پروژسترون هستند. به همین دلیل، تومورهایی که به هورمون استروژن حساس نیستند و گیرنده‌های هورمونی ندارند، رشدشان را با این روش درمانی متوقف نخواهند کرد. در ادامه مزایای هورمون‌درمانی برای درمان سرطان پستان نوع ER می‌نویسیم:
- پیشگیری موثر از عود و رشد سرطان بدون توقف کامل تولید استروژن
- کوچک کردن اندازه تومور
- کنترل رشد سرطان پیش از جراحی
- کاهش خطر ابتلا به سرطان
- کاهش علائم سرطان پیشرفته و متاستانیک
برای این‌که این روش درمانی موثر واقع شود، باید به‌خاطر داشته باشید که این روش برای درمان سرطان‌های سینه‌ای مناسب است که دارای گیرنده‌های هورمونی استروژن و پروژسترون هستند. این روش در کنار مزایایی که دارد، برخی از عوارض احتمالی را نیز در پی دارد که بیشتر در زنان بالای 50 سال، دیده می‌شوند. برای مثال، مهارکننده‌های آروماتاز، از تولید استروژن در زنان بالای 50 سال جلوگیری می‌کند و فرد را گامی به درمان موفق سرطان سینه نزدیک‌تر می‌کند. این داروها اغلب شامل آناستروزول، لتروزول و اگزمستان هستند. در ادامه عوارض و خطرات احتمالی که این روش درمانی را دارند را توضیح می‌دهیم:
- خستگی و سردرد، تهوع، بی‌اشتهایی و درد محل تزریق (عوارض داروی فولوسترانت و الاسترانت)
- نامنظم شدن دوره‌های پریود، تعریق شبانه و گرگرفتگی (عوارض داروی تاموکسیفن)
- نازک شدن مو، کم‌پشتی مو و درد عضلانی و مفصلی (از عوارض مهارکننده‌های آروماتاز)
- بیماری قلبی و نازک و ضعیف شدن استخوان‌ها (از عوارض نادر مهارکننده‌های آروماتاز)
- لخته شدن خون در رگ‌ها، آب مروارید، سرطان آندومتر رحم و احتمال سکته (از عوارض نادر تاموکسیفن)
- مشکلات جنسی مانند خشکی واژن، ترشحات واژن و کاهش میل و توانایی جنسی
- افزایش وزن
- پوکی استخوان
- تورم و حساسیت پستان
- تغییر در عضلات و استخوان‌ها
درمان‌های مناسب برای کاهش استروژن در مدیریت سرطان پستان
علاوه بر هورمون‌درمانی، پزشک ممکن است برای مدیریت تولید بیش از حد استروژن، چاره‌ای دیگر بیاندیشد. برای مثال، در برخی موارد، جراحی بهترین روش درمانی است. همچنین در بسیاری از موارد، پزشک رژیم غذایی خاصی را تجویز می‌کند که اغلب شامل مواد خوراکی کم‌چرب و سرشار از فیبر هستند. با این حال، بهترین درمان برای بالا بودن سطح استروژن، متناسب با علت زمینه‌ای بروز آن انتخاب می‌شود. برای مثال مهارکننده‌های آروماتاز مثل داروی لتروزول مانع سلولهای چربی در تولید استروژن بیشتر می‌شود.
معمولاً زمانی که افزایش هورمون به بیماری‌های زمینه‌ای مرتبط نباشد، پزشک تشخیص می‌دهد که می‌توان با رژیم غذایی مناسب سطح استروژن را کاهش داد. با افزودن اسیدهای چرب امگا 3 به رژیم غذایی و یا شروع کردن مصرف مکمل‌ها، حفظ تعادل وزن، کاهش استرس، پرهیز از مصرف الکل، پرهیز از مصرف داروهای گیاهی که منجر به افزایش استروژن می‌شود و … می‌توان تا حد زیادی در درمان سرطان سینه نوع ER به پیشرفت رسید. همچنین با حداقل سه وعده ورزش در هفته، مصرف آب و مایعات کافی، بهبود کیفیت خواب و … می‌توانند بسیار در بروز یا عود سرطان سینه موثر باشند.
نقش گیرنده‌های استروژن در تشخیص و درمان سرطان سینه
گیرنده‌های هورمونی در سلولهای سرطانی سینه به دو دسته گیرنده‌های استروژن یا ER و گیرنده‌های پروژسترون یا PR تقسیم‌بندی می‌شوند. این گیرنده‌ها در بسیاری از مواقع، نقشی کلیدی در رشد و تکثیر سلولهای سرطانی دارند. گیرنده‌های استروژن یا ER پروتئین‌هایی هستند که در سطح سلولهای سینه فعالیت دارند و در نهایت به هورمون استروژن متصل می‌شوند و از این طریق خطر ابتلا به سرطان را افزایش می‌دهند. در این موارد است که مصرف داروهایی مانند تاموکسیفن یا داروهای مهارکننده آروماتاز با عملکرد کاهش اثرات استروژن، برای جلوگیری از ابتلا به سرطان و درمان آن در صورت ابتلا کمک کند. معمولاً این درمان پیش از جراحی مورد استفاده قرارمی‌گیرد. با این حال، پس از جراحی، پرتودرمانی و شیمی‌درمانی نیز می‌توانند پیشرفت زیادی در روند درمان ایجاد کنند. چرا که این درمان، به جلوگیری از بازگشت سرطان از طریق مسدود کردن گیرنده‌های استروژن کمک می‌کند.
هورمون‌درمانی برای سرطان سینه در چه زمانی موثر است؟
هورمون‌درمانی با جلوگیری از اتصال هورمون‌های به گیرنده‌های سلول سرطانی و متوقف کردن تولید هورمون در تخمدان‌ها، می‌تواند به جلوگیری از ابتلا و درمان کمک کند. معمولاً برنامه هورمون‌درمانی، به‌صورت قرص یا آمپول، برای جلوگیری از رشد و پیشرفت سلولهای سرطانی سینه، به‌ممدت 5 سال ادامه دارد و در برخی موارد، با خطر بالای عود، ممکن است به ده سال یا بیشتر نیز افزایش پیدا کند. زمان شروع هورمون‌درمانی و مصرف دارو، به شرایط فرد، مرحله سرطان، وضعیت یائسگی و سلامت کلی بستگی دارد. با این حال، قبل از جراحی، برای کاهش سایز تومورهای بزرگ و تسهیل جراحی با کاهش سطح استروژن، هورمون‌درمانی آغاز می‌شود. بعد از جراحی نیز هورمون‌درمانی می‌تواند برای جلوگیری از عود مجدد سرطان و برای از بین بردن سلولهای باقی‌مانده پس از جراحی و رادیوتراپی موثر باشد. همچنین هورمون‌درمانی می‌تواند از پیشرفت سرطان سینه غیرتهاجمی جلوگیری کند و احتمال متاستاز سرطان را به حداقل برساند.
تفاوت‌های سرطان سینه گیرنده مثبت و منفی نسبت به استروژن
سلولهای سرطانی که دارای گیرنده‌های هورمون استروژن هستند و با اتصال به هورمون استروژن، خطر ابتلا به سرطان سینه را افزایش می‌دهند، به دو دسته گیرنده هورمونی مثبت و منفی تقسیم‌بندی می‌شوند. این دو نوع سرطان دارای گیرنده‌های هورمونی، ویژگی‌های مختص به خود را دارند و به درمان واکنش‌های متفاوتی نشان می‌دهند. از آن‌جا که گفته شد، حدود دو سوم سرطان‌های سینه گیرنده استروژن و پروژسترون دارند و حدود 80 درصد از آن‌ها از نوع ER مثبت هستند. مثبت بودن سرطان ER، بدین معنا است که سلولهای سرطانی با اتصال به هورمون استروژن رشد می‌کنند. با این حال، سلولهای با گیرنده هورمونی مثبت، رشد آهسته‌تری دارند و کمتر تهاجمی هستند. تومورهای استروژن یا پروژسترون مثبت معمولاً با هورمون‌درمانی قابل رفع هستند و پس از جراحی، پرتودرمانی و شیمی‌درمانی خاصیت تهاجمی خود را از دست می‌دهند.
و اما، گیرنده‌های هورمونی منفی، سلولهای سرطانی فاقد گیرنده‌های استروژن و پروژسترون هستند و معمولاً به درمان‌های مسدودکننده هورمونی پاسخ کمتری نشان می‌دهند. همچنین، گیرنده‌های هورمونی منفی(ER-) می‌توانند تهاجمی‌تر از گیرنده‌های مثبت(ER+) باشند. بنابراین هورمون‌درمانی روش مناسبی برای درمان این نوع سرطان نیست و معمولاً پزشکان راهکارهای درمانی شیمی‌درمانی، درمان هدفمند و پرتودرمانی را توصیه می‌کنند. گفته می‌شود که حدود 15 تا 20 درصد سرطان‌های سینه HER2 مثبت هستند و این بدین معنی است که سطح پروتئین HER2 در آن‌ها بیشتر از حالت طبیعی است. این وضعیت به رشد سلولهای سرطانی کمک می‌کند و منجر به خنثی شدن تاثیرات درمان می‌شود. نکته‌ای که لازم به‌ذکر است این است که برخی تومورهای سرطانی سینه، فاقد گیرنده پروژسترونی، استروژنی و HER2 هستند و به آن‌ها سه‌گانه منفی گفته می‌شود. این نوع تومور، حدود 15 درصد از سلولهای تهاجمی را شامل می‌شود و در زنان جوان شایع‌تر است.
تأثیر فیتواستروژن بر سرطان سینه: مفید یا مضر؟
در ابتدا باید پرسید که اصلاً فیتواستروژن چیست؟ فیتواستروژن‌ها ترکیباتی طبیعی هستند که از گیاهان مشتق شده‌اند و عملکرد و ساختار آن‌ها شباهت زیادی به استرادیول بتا-17 دارند و به گیرنده‌های استروژن متصل می‌شوند. فیتواستروژن‌ها شامل سه دسته اصلی هستند و این سه دسته عبارتند از ایزوفلاوون‌ها، کومستان‌ها و لیگنان‌ها. فیتواستروژن‌ها شامل غلات کامل، لوبیا، نخود، میوه‌ها، کلم بروکلی، گل کلم و سویا می‌شوند. البته برای تا حالا، می‌توانیم به این موضوع بپردازیم که فیتواستروژن‌ها چه تاثیری بر سلولهای سرطانی سینه می‌گذارند. در ادامه این تاثیرات را به‌طور جامع توضیح می‌دهیم:
- فیتواستروژن‌ها خاصیت ضدسرطانی دارند و با اتصال به گیرنده‌های استروژنی، اثرات آنتی‌استروژنی ایجاد می‌کنند و از این طریق رشد سلولهای سرطانی را کاهش می‌دهند.
- پزشکان معتقد هستند که مصرف فیتواستروژن‌ها در دوران کودکی، می‌تواند احتمال ابتلا به سرطان سینه در بزرگسالی و جوانی را به حداقل برساند. برای مثال، مصرف بذر کتان، مرگ سلولهای سرطانی و کاهش سرعت رشد سلولهای سرطانی را به‌دنبال دارد.
- همچنین، نباید تاثیرات محافظتی سویا را فراموش کنیم. در حقیقت، برخلاف تصور بسیاری از افراد، سویا خطر ابتلا به سرطان سینه را افزایش نمی‌دهد، بلکه مصرف محصولات تهیه‌شده از سویا، خطر مرگ و عود سرطان را در زنان مبتلا به سرطان پستان کاهش می‌دهد. با این حال، از مصرف بیش از حد آن‌ها باید خودداری شود؛ چرا که با مصرف بی‌رویه سطح استروژن افزایش می‌یابد و خطر ابتلا به سرطان را افزایش می‌دهد.
- در سال 2015، مطالعات نشان دادند که فیتواستروژن‌ها می‌توانند رشد سلولهای سرطانی سینه را کاهش دهند و در نهایت به درمان تدریجی منجر شود.
- یکی از مکانیسم‌های اثرات فیتواستروژن‌ها در کاهش خطر سرطان سینه، تاثیر بر سطح هورمون‌های آندروژن و چرخه قاعدگی است.
پیشگیری از ابتلا سرطان سینه و کاهش مواجهه با استروژن‌های محیطی
برای پیشگیری از ابتلا به سرطان سینه، لازم است که برخی از بایدها و نبایدها را رعایت کنید. برای مثال، با داشتن زندگی سالم، ورزش منظم، تغذیه مناسب و محدود کردن مصرف الکل و دخانیات، می‌تواند تا حد زیادی خطر ابتلا به سرطان سینه را از شما دور کنند. پیش از یائسگی، استروژن توسط تخمدان‌ها، مغز، بافت چربی و پوست تولید می‌شود و پس از یائسگی، تخمدان‌ها تولید را متوقف می‌کنند و استروژن کافی توسط دیگر بافت‌های بدن تامین می‌شود.
برای برخی از افراد که سابقه خانوادگی دارند و بیشتر از سایر افراد در معرض ابتلا به سرطان سینه قرار دارند، پزشکان عمل برداشتن تخمدان را پیشنهاد می‌دهد. در برخی موارد با حذف یک تخمدان یا هر دو تخمدان، می‌توان تولید استروژن را کاهش داد. همچنین با قاعدگی دیرهنگام و یائسگی به‌موقع نیز بافت پستان کمتر در معرض استروژن و ایجاد سلولهای سرطانی دارای گیرنده هورمونی قرار می‌گیرد. همچنین ورزش نیز برای 4 بار در هفته، سطح استروژن را تا مقدار زیادی کاهش می‌دهد.
سوالات متداول
سرطان هورمون مثبت چیست؟
گفته می‌شود که حدود 80 درصد از سرطان‌های سینه از نوع گیرنده استروژن مثبت (ER+) هستند. اگر سلولهای تومور گیرنده‌های استروژن داشته باشند، به ان سرطان حساس به استروژن گفته می‌شود.
درمان انسداد هورمونی در سرطان سینه چگونه است؟
با انسداد هورمونی و هورمون‌درمانی، می‌توان بعد از درمان‌های دیگر، از بازگشت سرطان‌های سینه حساس به هورمون استروژن جلوگیری کرد.
نقش استروژن در سرطان بدون گیرنده هورمونی چیست؟
در این مورد، استروژن سیستم ایمنی را در مقابل تومورها تضعیف می‌کند و همچنین اثربخشی درمان‌های دیگر را برای سرطان‌های سه‌گانه منفی (فاقد گیرنده استروژن، پروژسترون و گیرنده HER2) کاهش می‌دهد.
آیا فیتواستروژن‌ها می‌توانند خطر ابتلا به سرطان سینه را افزایش دهند؟
این ترکیبات، شباهت زیادی به هورمون استروژن دارند، اما همانند آن‌ها خطر ابتلا به سرطان سینه را افزایش نمی‌دهند و با مصرف منظم و به‌اندازه آن‌ها می‌توان خطر ابتلا را کاهش نیز داد.
سخن پایانی
استروژن و سرطان سینه بیش از آن‌چه تصور می‌کنید با یکدیگر ارتباط دارند. حدود 80 درصد سلولهای سرطانی سینه که افراد را به این بیماری مبتلا کرده‌اند، دارای گیرنده‌های هورمونی استروژن و پروژسترون هستند. این سلولهای سرطانی به‌عنوان سرطان‌های حساس به استروژن شناخته می‌شوند و برای جلوگیری از رشد و پیشرفت آن‌ها تا مرحله خطرناک متاستاز، باید کاملاً تحت نظر پزشک باشید. سلولهای سرطانی با گیرنده‌های مثبت هورمون استروژن، بدین معنا است که این سلولهای سرطانی با اتصال به هورمون استروژن رشد می‌کنند و فرد را در معرض خطرات جدی‌تر قرار می‌دهند. برای درمان سرطان و متوقف کردن روند رشد سلولهای سرطانی سینه، باید از اتصال گیرنده‌های هورمونی به استروژن جلوگیری کرد. به همین دلیل است که در صورت ابتلا به این نوع سرطان سینه، پزشک پیش از هر چیزی، امکان درمان را با هورمون‌درمانی می‌سنجد.
با ما در این کلینیک همراه باشید تا با راه‌های متنوع جلوگیری از ابتلا به سلولهای سرطانی دارای گیرنده هورمونی آشنا شوید. ما در این کلینیک به بهترین و باتجربه‌ترین پزشکان و جراحان مجهز هستیم تا سرطان سینه، از یکی از خطرناک‌ترین سرطان‌ها، با تشخیص زودهنگام و درمان موثر به یکی از بیماری‌های قابل درمان تبدیل شود.