سرطان سینه یکی از شایعترین سرطانها در میان زنان است و هر سال جان میلیونها نفر را در سراسر جهان تحت تأثیر قرار میدهد. اما نکتهای که بسیاری از افراد نمیدانند، این است که همه سرطانهای سینه مشابه نیستند؛ برخی رشد کند دارند و به درمان پاسخ خوب میدهند، در حالیکه برخی دیگر تهاجمیتر و پیچیدهتر هستند. آگاهی از انواع سرطان سینه اولین گام در انتخاب درمان صحیح و افزایش شانس بهبودی است. از سرطان مجرایی درجا (DCIS) تا سرطان سهگانه منفی، هر نوع رفتار، علائم و درمان متفاوتی دارد.
اگر میخواهید بدانید کدام نوع خطرناکتر است، چه علائمی باید جدی گرفته شود و چگونه میتوان با تشخیص زودهنگام، جان خود را نجات داد، و بهترین مرکز درمان سرطان سینه کجاست در ادامه با ما همراه باشید تا به زبان ساده اما علمی، تمام جنبههای مهم این بیماری را بررسی کنیم.
-
فهرست مطالب
آشنایی با انواع سرطان سینه
انواع سرطان سینه به گروهی از تومورهایی گفته میشود که از بافتهای مختلف پستان (مجرای شیری، لوبول یا بافت پیوندی) منشأ میگیرند و از نظر رفتار زیستی، تهاجم و پاسخپذیری به درمان با هم تفاوت دارند. در سطح سلولی، سرطان زمانی رخ میدهد که سلولهای پستان دچار جهشهای ژنتیکی شوند و رشد و تقسیم آنها از کنترل خارج گردد. این سلولهای غیرطبیعی میتوانند بهصورت موضعی رشد کرده، به بافتهای اطراف نفوذ کنند و در مراحل پیشرفته از طریق سیستم لنفاوی یا خون به اعضای دیگر بدن متاستاز دهند.
از نظر پاتولوژیک، دستهبندی مهمی که بالینی بیشترین کاربرد را دارد، تفکیک سرطان مجرایی (درجا یا مهاجم)، سرطان لوبولار و انواع خاصتر مانند سرطان التهابی یا سرطان مدولار/مخاطی است. علاوه بر شکل بافتی، تعیین وضعیت گیرندههای هورمونی (ER/PR) و وضعیت HER2 و وجود یا غیبت پروفایل سهگانه منفی نقش تعیینکنندهای در انتخاب درمان دارد؛ بنابراین اصطلاحاتی مثل HER2 مثبت یا سرطان سهگانه منفی در گزارش پاتولوژی برای برنامهریزی درمانی حیاتیاند.
نقش ژنتیک در بروز سرطان پستان تثبیتشده است: موتاسیونهای ارثی در ژنهایی مانند BRCA1 و BRCA2 احتمال ابتلا را بهطور چشمگیری افزایش میدهند و معمولاً با آغاز بیماری در سنین پایینتر و خطر بالاتر سرطانهای دوطرفه همراهاند. علاوه بر جهشهای آشکار ارثی، تغییرات ژنتیکی اکتسابی (somatic) در طول عمر و تحت تأثیر عوامل محیطی تجمع مییابند و منجر به شروع سرطان میشوند.
هورمونها بهویژه استروژن و پروژسترون نیز نقش پررنگی در پاتوژنز دارند. تماس طولانیمدت با سطوح بالای استروژن (مثلاً شروع قاعدگی در سنین پایین، یائسگی دیررس، یا عدم بارداری طولانیمدت) با افزایش ریسک ارتباط دارد. بسیاری از انواع سرطان سینه گیرندههای هورمونی دارند و به همین دلیل هورمونتراپی جزو روشهای درمانی مؤثر است؛ این نکته هم در پیشگیری و هم در درمان اهمیت دارد.
سبک زندگی تأثیر قابلتوجهی بر ریسک دارد. چاقی، مصرف الکل، عدم فعالیت بدنی، رژیم غذایی پرچرب و قرارگیری در معرض برخی عوامل محیطی میتوانند ریسک ابتلا را افزایش دهند. علاوه بر این، عوامل مرتبط با باروری و شیردهی (مانند شیردهی نکردن) نیز در برخی مطالعات با افزایش ریسک مرتبط گزارش شدهاند. از سوی دیگر، پیروی از الگوی غذایی سالم، حفظ وزن مناسب و فعالیت بدنی منظم همراستا با کاهش احتمال بروز برخی انواع تهاجمی گزارش شده است.
اگرچه سرطان سینه در زنان شایعتر است، مردان نیز میتوانند به سرطان پستان مبتلا شوند؛ هرچند شیوع در مردان بسیار کمتر است، اما تشخیص در مردان اغلب دیرتر انجام میشود و به همین دلیل آگاهی از علائم و جستوجوی سریع برای بررسی گره یا ترشح پستان مهم است. از نظر پراکندگی، برخی انواع سرطان سینه در زنان مسلطاند (مثلاً سرطان مجرایی تهاجمی)، ولی الگوهای مولکولی و رخداد جهشها میتواند بین زنان و مردان تفاوت داشته باشد و مسیرهای تشخیصی-درمانی را تحتتأثیر قرار دهد.
در جمعبندی، شناخت دقیق انواع سرطان سینه — از لحاظ بافتی و مولکولی — و فهم نقش عوامل ژنتیکی، هورمونی و سبک زندگی، زیربنای تصمیمگیری بالینی است. این آگاهی به تشخیص زودهنگام، انتخاب درمان هدفمند (جراحی، شیمیدرمانی، هورموندرمانی یا درمان هدفمند مانند تراپی علیهHER2 مثبت) و در نهایت بهبود پیشآگهی بیمار کمک میکند. پیگیری منظم، مشاوره ژنتیک در موارد مشکوک و اصلاح فاکتورهای قابلتغییر سبک زندگی، محورهای اصلی پیشگیری و کنترل این بیماریاند.
-
انواع سرطان سینه بر اساس بافت و ناحیه درگیر
تقسیمبندی انواع سرطان سینه بر پایه بافت مبدا و الگوی رشد تومور انجام میشود و در عمل بالینی هدایتکننده تصمیم درمانی است. در این بخش مهمترین زیرگروهها توضیح داده شدهاند.
سرطان مجرایی درجا (DCIS) و مجرایی مهاجم (IDC)
DCIS یا سرطان مجرایی درجا به تکثّر غیرطبیعی سلولها محدود به داخل مجاری شیری گفته میشود؛ در این مرحله سلولها هنوز از بستر پایه عبور نکرده و تهاجم سیستمیک ندارند، اما در صورت درماننشدن ممکن است به نوع مهاجم تبدیل شوند. IDC (سرطان مجرایی مهاجم) شایعترین شکل تهاجمی است که از مجاری شروع شده و از طریق نفوذ به بافت اطراف و لنفاتیک قابلیت متاستاز دارد. رفتار بالینی، گزینه جراحی و نیاز به شیمیدرمانی یا هورمونتراپی در IDC براساس اندازه، درگیری گرههای لنفاوی و صفات مولکولی تعیین میشود.
سرطان لوبولار درجا (LCIS) و لوبولار مهاجم (ILC)
LCIS بهمعنای تکثیر غیرطبیعی در لوبولها (محل تولید شیر) است و اغلب بهعنوان نشانگری از افزایش ریسک دوطرفه پستان درنظر گرفته میشود تا ضایعهای که همیشه نیاز به جراحی وسیع داشته باشد. ILC (سرطان لوبولار مهاجم)کمتر شایع از IDC است و الگوی رشد سلولی متفاوتی دارد که گاهی باعث تشخیص دیرتر در تصویرسازی میشود؛ این نوع ممکن است چندکانونی یا دوطرفه باشد و پاسخ به هورمونتراپی در موارد ER/PR مثبت مطلوب است.
انواع نادر: مدولار، مخاطی، التهابی و بیماری پاژه
چند نوع کمتر شایع اما با مشخصههای بالینی و پروگنوز متمایز وجود دارد که بخشی از طیف انواع سرطان سینه را تشکیل میدهند:
- سرطان مدولار: تودهای نسبتاً خوشخیمظاهر با مرز مشخص و سلولهای بزرگ که در برخی موارد پروگنوز مناسبی دارد.
- سرطان مخاطی (موسینوز): تومورهایی که مخاط زیادی ترشح میکنند و اغلب رشد کندتر و پاسخ درمانی متفاوتی نسبت به دیگر زیرگروهها نشان میدهند.
- سرطان التهابی پستان: شکلی تهاجمی و سریعاً پیشرونده که با قرمزی، ورم و ضخیم شدن پوست پستان و گاهی اشکال در تشخیص توده همراه است؛ بهدلیل رفتار ارتجاعی نیاز به درمان سیستمیک سریع و ترکیبی دارد.
- بیماری پاژه پستان: ضایعهای که معمولاً نوک پستان و هاله را درگیر میکند و با تغییرات پوستی (قرمزی، خارش، پوستهریزی) تظاهر مییابد؛ اغلب با ضایعات داخلپستانی همراه است و نیاز به بررسی پاتولوژیک دقیق دارد.
در عمل، تشخیص دقیق انواع سرطان سینه مستلزم بررسی پاتولوژیک با بیوپسی و تعیین مشخصات مولکولی (مانند وضعیت گیرندههای هورمونی ER/PR و HER2) است، چرا که این مشخصات مسیرهای درمانی متفاوت (جراحی، شیمیدرمانی، هورمونتراپی، درمان هدفمند علیه HER2 مثبت) را تعیین میکنند. علاوه بر آن، نحوه گسترش موضعی (تککانونی مقابل چندکانونی) و وجود یا عدم وجود درگیری لنفاوی، نقش مهمی در انتخاب درمان و پیشآگهی دارد.
آگاهی از این تفکیکهای بافتی به پزشک و بیمار امکان میدهد تا برنامه درمانی کاملاً هدفمند، متناسب با نوع زیستی تومور و ریسک فردی انتخاب شود؛ بنابراین شناخت دقیق انواع سرطان سینه اولین و ضروریترین گام در مدیریت این بیماری است.
-
انواع سرطان سینه بر اساس گیرندههای هورمونی و ژنتیکی
در بررسی تخصصی انواع سرطان سینه، یکی از دقیقترین روشهای تقسیمبندی، بررسی گیرندههای هورمونی و ژنتیکی سلولهای تومور است. این گیرندهها تعیینکننده رفتار تومور، سرعت رشد، پاسخ به درمان و حتی احتمال عود بیماری در آینده هستند. سه شاخص کلیدی در این زمینه شامل گیرنده استروژن (ER)، گیرنده پروژسترون (PR) و پروتئین HER2 میباشند.
۱. سرطان سینه HER2 مثبت و منفی
پروتئین HER2 (Human Epidermal Growth Factor Receptor 2) در سطح سلولهای پستان وجود دارد و وظیفه آن تحریک رشد سلولی است. در برخی بیماران، ژن HER2 بیشفعال شده و باعث تکثیر بیرویه سلولهای سرطانی میشود. سرطان سینه HER2 مثبت معمولاً تهاجمیتر از انواع دیگر است و رشد سریعتری دارد، اما امروزه به لطف داروهای هدفمند مانند تراستوزوماب (Herceptin) و پرتوزوماب، درمان آن با موفقیت بالایی همراه است. در مقابل، HER2 منفی بهمعنی عدم وجود این پروتئین در سلولهای تومور است و چنین بیمارانی از درمانهای ضد HER2 سودی نمیبرند، اما اغلب به هورمونتراپی یا شیمیدرمانی پاسخ مناسبی میدهند. تشخیص این وضعیت با تستهای ایمونوهیستوشیمی (IHC) یا FISH انجام میشود.
۲. سرطان سینه گیرنده استروژن/ پروژسترون مثبت (ER+/PR+)
در میان انواع سرطان سینه، شایعترین گروه، مواردی هستند که گیرندههای استروژن (ER) و پروژسترون (PR) در سلولهایشان فعال است. در این تومورها، رشد سلولی تحت تأثیر مستقیم هورمونهای زنانه قرار دارد و به همین دلیل درمانهای هورموندرمانی (مانند تاموکسیفن یا مهارکنندههای آروماتاز) بسیار مؤثرند. این نوع سرطانها معمولاً رشد آهستهتری دارند و احتمال پاسخ مطلوب به درمان و بقای طولانیمدت در بیماران بالا است. از نظر پیشآگهی، سرطانهای ER+/PR+ نسبت به انواع HER2 مثبت یا سهگانه منفی پیشآگهی بهتری دارند، اما نیازمند پیگیری طولانیمدت هستند، زیرا خطر عود در سالهای بعد از درمان نیز وجود دارد.
۳. سرطان سینه سهگانه منفی (Triple Negative)
سرطان سینه سهگانه منفی نوعی از سرطان است که فاقد هر سه گیرنده اصلی (ER، PR و HER2) میباشد. این نوع حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد از کل انواع سرطان سینه را شامل میشود و معمولاً در سنین پایینتر یا در بیماران با جهش ژنتیکی BRCA1 دیده میشود. تومورهای سهگانه منفی رفتار تهاجمیتری دارند، سریعتر رشد میکنند و متأسفانه گزینههای درمانی محدودتری نسبت به سایر انواع دارند. چون این تومورها از هورمونتراپی یا داروهای هدفمند HER2 سودی نمیبرند، درمان اصلی شامل شیمیدرمانی سیستمیک و در برخی موارد ایمونوتراپی است.
در نهایت، تعیین وضعیت گیرندههای هورمونی و پروتئینی نهتنها برای طبقهبندی علمی بلکه برای انتخاب مسیر درمان، اهمیت حیاتی دارد. شناخت دقیق این گیرندهها به پزشک کمک میکند تا نوع دقیق تومور را در میان انواع سرطان سینه شناسایی کرده و درمانی شخصیسازیشده و هدفمند را برای هر بیمار طراحی کند؛ درمانی که امروزه اساس پزشکی مدرن در سرطان پستان به شمار میرود.
-
روشهای تشخیص و درمان هر نوع از انواع سرطان سینه
تشخیص دقیق و درمان بهموقع در مدیریت انواع سرطان سینه نقشی حیاتی دارد، زیرا نوع، مرحله و ویژگیهای بیولوژیک تومور تعیینکننده مسیر درمان و شانس بهبودی بیمار هستند. امروزه با پیشرفت تکنولوژیهای تصویربرداری و داروهای هدفمند، بسیاری از بیماران میتوانند با کیفیت زندگی بالا درمان شوند و حتی بهبودی کامل پیدا کنند.
روشهای تشخیص سرطان سینه
اولین گام در تشخیص، انجام معاینه بالینی توسط پزشک و بررسی هرگونه توده یا تغییر در بافت پستان است. سپس بر اساس سن، سابقه خانوادگی و نوع علائم، از روشهای تصویربرداری تخصصی استفاده میشود. ماموگرافی همچنان مؤثرترین روش غربالگری برای تشخیص زودهنگام انواع سرطان سینه است و میتواند تودههایی را آشکار کند که هنوز قابل لمس نیستند. در زنان جوان یا دارای بافت متراکم سینه، سونوگرافی پستان به تشخیص دقیقتر ماهیت توده (جامد یا کیستی) کمک میکند. MRI پستان نیز در موارد خاص مانند بیماران با سابقه خانوادگی قوی یا نتایج مبهم ماموگرافی استفاده میشود. در نهایت، بیوپسی (نمونهبرداری از بافت) برای تأیید نهایی نوع سلول سرطانی، درجه بدخیمی و وضعیت گیرندههای هورمونی انجام میشود که اساس تصمیمگیری درمانی است.
درمانهای متناسب با هر نوع سرطان سینه
درمان انواع سرطان سینه بسته به نوع تومور، مرحله بیماری و وضعیت گیرندههای هورمونی متفاوت است. در اغلب موارد، درمان ترکیبی از چند روش زیر است:
- جراحی: شامل لامپکتومی (برداشتن توده بههمراه حاشیهای از بافت سالم) یا ماستکتومی (برداشتن کامل پستان). گاهی برداشت غدد لنفاوی زیر بغل نیز برای بررسی گسترش بیماری ضروری است.
- شیمیدرمانی: برای از بین بردن سلولهای سرطانی باقیمانده یا کوچککردن تومور قبل از جراحی به کار میرود.
- هورمونتراپی: در بیماران با گیرندههای استروژن یا پروژسترون مثبت مؤثر است و از رشد مجدد سلولهای سرطانی جلوگیری میکند.
- هدفدرمانی: در بیماران با HER2 مثبت، داروهای هدفمند مانند تراستوزوماب (Herceptin) باعث مهار رشد سلولهای توموری میشوند.
- رادیوتراپی: پس از جراحی برای از بین بردن سلولهای سرطانی میکروسکوپی در بافت باقیمانده استفاده میشود.
اهمیت تشخیص زودهنگام
درمان در مراحل اولیه، تأثیر چشمگیری بر میزان بقای بیماران دارد. شناسایی سریع انواع سرطان سینه از طریق معاینات ماهانه پستان، ماموگرافی سالانه و آگاهی از علائم اولیه مانند تغییر شکل، ترشح از نوک پستان یا تودههای سفت، کلید اصلی پیشگیری از پیشرفت بیماری است. هرچه تشخیص زودتر انجام شود، احتمال نیاز به درمانهای تهاجمی کمتر و شانس بهبودی بیشتر خواهد بود.
-
جمعبندی و پرسشهای پرتکرار بیماران
شناخت دقیق انواع سرطان سینه، کلید درمان موفق و پیشگیری از عود بیماری است. این سرطان در مراحل اولیه معمولاً بدون علامت است، اما با آگاهی، غربالگری منظم و سبک زندگی سالم، میتوان از بروز بسیاری از موارد آن پیشگیری کرد.
پرسشهای رایج بیماران:
- کدام نوع سرطان سینه خطرناکتر است؟
بهطور کلی، سرطان سینه سهگانه منفی تهاجمیتر و درمان آن دشوارتر از سایر انواع است، اما تشخیص زودهنگام نقش حیاتی در کنترل آن دارد. - آیا مردان هم دچار سرطان سینه میشوند؟
بله، هرچند نادر است (کمتر از ۱٪ موارد)، اما مردان نیز ممکن است دچار انواع سرطان سینه شوند، بهویژه اگر سابقه خانوادگی یا جهش ژنی BRCA داشته باشند. - آیا سرطان سینه ارثی است؟
در حدود ۵ تا ۱۰ درصد موارد، عوامل ژنتیکی مانند جهش در ژنهای BRCA1 و BRCA2 مسئول بروز بیماری هستند. - بهترین روش پیشگیری و تشخیص زودهنگام چیست؟
رعایت سبک زندگی سالم، پرهیز از سیگار و الکل، ورزش منظم، تغذیه سرشار از آنتیاکسیدان، معاینات دورهای و انجام ماموگرافی از سن ۴۰ سالگی توصیه میشود.
توصیه نهایی متخصص:
در صورت مشاهده هرگونه تغییر در بافت پستان، تأخیر در مراجعه نکنید. تشخیص زودهنگام، عامل اصلی نجات است.
برای بررسی تخصصی و انجام چکاپ کامل، میتوانید از خدمات مشاوره و ارزیابی دقیق در کلینیک تخصصی ما بهرهمند شوید.